Asparagus | Exotica Domestica

Asparagus, to bardzo popularna roślina doniczkowa, dostępna w kilku różnych gatunkach. Do rodzaju asparagus zalicza się około 200 gatunków, z czego przynajmniej 3 są bardzo popularnymi roślinami w doniczkach[1]. Nazwa asparagus pochodzi od greckiego a sparagos, co znaczy “intensywny” i “łzawienie”, ponieważ wiele gatunków posiada kolce[19]. W Polsce uprawiany jest między innymi (w ogrodowej uprawie są jeszcze inne szparagi, które nie różnią się za mocno wyglądem) szparag lekarski, którego młode pędy zbierane są wiosną i wykorzystywane do różnych potraw jako warzywo.

Ogólnie są to rośliny dość łatwe w pielęgnacji. Reagują na niesprzyjające warunki żółknięciem liści i ich zrzucaniem. Najczęstszymi błędami w uprawie są: zbyt ciężka ziemia, przelane/przesuszenie, zbyt jasne światło, pasożyty, zbyt niska wilgotność powietrza w stosunku do temperatury[5].

W tym poście opiszę 3 z 5 asparagusów:

Szparag pierzasty (Asparagus setaceus, Asparagus plumosus)
Szparag Sprengera
Szparag sierpowaty (Asparagus falcatus)

Szparag pierzasty (Asparagus setaceus, Asparagus plumosus)

Asparagus setaceus. Źródło własne, Ogród botaniczny w Krakowie 2019r.

Szparag pierzasty jest chyba najczęściej uprawianym w doniczkach szparagiem, pamiętam go jeszcze z babcinego parapetu. Jego cięte gałęzie są bardzo odporne na niedobór wody, więc często jest używany jako dodatek w różnych wiązankach kwiatowych razem z gipsówką. Jej różne części po właściwym przetworzeniu mają zastosowania lecznicze [6]. Stosowana jest jako lek na malarię, antybiotyk oraz lek na serce [6].

Po angielsku nazywany jest “asparagus fern” jednak oczywiście nie jest paprocią[3]. Niektórzy botanicy odróżniają dwa gatunki: Asparagus setaceus i Asparagus plumosus, jednak w większości klasyfikacji są one ujmowane jako jeden gatunek[6]. Nazwa łacińska “setaceus” pochodzi z Łacińskiego słowa “seata” co można tłumaczyć jako “włosy” lub “rozczapierzony” [6].

Pochodzenie i miejsca występowania

Pochodzi z południowej oraz wschodniej części Afryki [2, 8]. W kilku miejscach (Australia, Nowa Zelandia, Kuba, Hawaje, niektóre wyspy na Pacyfiku) jest wpisana na listę roślin inwazyjnych [6].

Rośnie w wilgotnych lasach deszczowych, głównie na ich obrzeżach, rzadko występuje w głębokich, ciemnych lasach [6, 10]. Preferuje miejsca wzdłuż potoków i brzegów rzek, ale spotyka się ją czasem też na wydmach[10].

Mrozoodporność

Obszar występowania tego asparagusa obejmuje od 9 do 12 strefy, co oznacza, że powinien znosić spadki do 0C[2]. Podobno przy przymrozkach może obumierać do poziomu ziemi [3]. U mnie na pewno zdarzyło się jej przeżyć krótki spadek temperatury do 1C.

Ogólny opis

Szparag pierzasty jest wiecznie zieloną byliną o bulwiastych kłączach[2], zazwyczaj tworzy niekontrolowane zarośla, może się też piąć [2] okręcając się wokół pni drzew[6]. Dorasta w ten sposób aż do 2.5m[2], a według innych źródeł do 5m[4] lub nawet 8m[10]. Gładkie łodygi tworzą coś na kształt spłaszczonych baldachów. Liście są łuskowate, praktycznie ich nie widać, a igiełki, które wydają się nimi być, są w rzeczywistości zmodyfikowanymi łodygami zwanymi gałęziakami (ang. cladodes) [3, 9]. Wiosną lub latem [9] często zakwita, drobnymi kwiatkami, po zapyleniu wytwarza czerwone owoce podobne do jagód[2].

Uprawa

Preferuje miejsca bez bezpośredniego, ostrego słońca, np. wschodni lub zachodni parapet [2]. Na zbyt mocno nasłonecznionym miejscu mogą mu żółknąć pędy i opadać “igiełki”. Aby wzmocnić roślinę, można ją wystawiać latem na zewnątrz [3].

W naturalnym środowisku rośnie w piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych glebach[3], jednak znosi praktycznie każde podłoże, o ile nie jest zbyt ciężkie i zbite[6]. Można go sadzić w zwykłym podłożu uniwersalnym. Ma bardzo dużą tolerancję na pH ziemi – od 5.6 do 7.8[6], ale zdaje mi się, że może lepiej rosnąć w bardziej zasadowym podłożu [7].

Lubi umiarkowane podlewanie[3], ja stosuję się do zasady podlewania gdy ziemia dość mocno przeschnie. Inną radą na podlewanie znalezioną w internecie, to podlewanie jeśli ziemia jest sucha na około 1.5 cm[5].

Zimą należy zapewnić jej okres spoczynku i podlewać ją mniej [3]. Można też wtedy przestawić ją w chłodniejsze miejsce z temperaturą około 10C. W chłodnym pomieszczeniu nie podlewałam jej od listopada do stycznia, w którym musiałam ją przestawić do cieplejszego pomieszczenia (w poprzednim temperatura spadła poniżej 0C).

Asparagusa można rozmnażać przez wysiew lub podział kępy wczesną wiosną przy przesadzaniu[2]. Zawsze stosowałam drugą z tych metod.

Odmiany:

Asparagus setaceus ‘Pyramidalis’ – odmiana o liściach, które swoim kształtem przypominają piramidy.

Szparag Sprengera (Asparagus densiflorus)

Asparagus densiflorus jest dość popularnym gatunkiem w uprawie doniczkowej. Równie często był uprawiany w ogrodach, jednak jego duża tolerancja na zmienność środowiska, umożliwiła mu ucieczkę z ogrodów oraz stanie się gatunkiem inwazyjnym. Asparagus ten, jest bardzo łatwy w uprawie oraz wybacza zapominanie o podlewaniu. Posiada szczególnie piękną odmianę “Meyersii”, której pędy przypominają lisie ogony. Należy pamiętać, że jest to roślina trująca dla ludzi i zwierząt.

Asparagus densiflorus. Źródło własne, Ogród Botaniczny w Katowicach 2019r.

Pochodzenie i miejsca występowania

Pochodzi ze wschodniej i południowej Afryki [12]. Jego naturalnym środowiskiem są zarośla sawanny, brzegi lasów oraz wydm, plaż i klifów[12]. Jest odporny na zasolenie i może rosnąć w pobliżu namorzynów[12].

Jako gatunek inwazyjny występuje w USA i Australii [12], gdzie rośnie w siedliskach wzdłuż brzegów rzek i na glebach o niskiej żyzności [12]. Woli raczej siedliska zacienione[13].

Mrozoodporność

Jego zakres występowania obejmuje od 9B do 11[15]. Wytrzymuje temperaturę do -1 C [13].

Ogólny opis

Tak jak inne asparagusy jest rośliną wieloletnią [12]. Tworzy gęste maty kolczaste z pędów do 2m (inne źródła – 5m [13]) wysokości, trochę podobne do występujących u nas jeżyn[12]. Maty osiągają do 60 cm[14]. Tworzy szersze gałęziaki niż poprzedni gatunek, nie ma widocznych liści, które są mocno zredukowane[12]. Posiada kolce o długości do 5mm, służące mu do przyczepiania się. Kwitnie drobnymi biało-kremowymi kwiatkami na wiosnę, często rozwijają się również czerwone owoce[12], które są trujące[14].

Uprawa

Może rosnąć przy drabince, w górę, albo w donicach wiszących. W drugim przypadku jego łodygi przyjmują łukowaty kształt i ładnie się przewieszają [14, 15]. Pędy asparagusa można dodatkowo formować, aby przybrały ładniejszy kształt[15].

W naturalnym środowisku rośnie na lekkich, piaszczystych glebach[12], więc najlepszym dla niego podłożem będzie podłoże uniwersalne wymieszane z piaskiem. Przy zbyt zbitym podłożu mogą mu gnić korzenie. Nie jest wymagający w stosunku do pH podłoża, preferuje wartości między 6-7 [16], w jednej z publikacji proponują zasadowość około 7.5[7].

Najlepiej rośnie przy umiarkowanym poziomie podlewania, po przeschnięciu podłoża [13]. Wytrzymuje również dłuższe okresy z suchą ziemią, czerpiąc wtedy wodę z bulw spichrzowych [13], ale przy zbyt długim czasie trwania takiego stanu, schną mu pędy. Zimą nie wymaga jakiegoś specjalnego odpoczynku, jednak powinna mieć trochę ograniczone podlewanie w stosunku do miesięcy letnich[16].

W naturze woli raczej siedliska zacienione [13], ale w obszarze jego występowania jest dużo intensywniejsze słońce, więc u nas może stać przez część dnia na słońcu. W naszym klimacie może rosnąć na wschodnim, zachodnim parapecie, z kolei na bezpośrednim słońcu przez cały dzień może słabo rosnąć. Latem może być wystawiany na zewnątrz w miejsce bez bezpośredniego nasłonecznienia w środku dnia.

Rozmnażamy przez wysiew nasion lub podział kępy[13]. Drugi sposób jest zdecydowanie łatwiejszy. Po podziale, do momentu gdy bryła korzeniowa nie rozrośnie się dobrze, jest powolny wzrost[14].

Może być atakowany przez drapieżne nicienie lub inne tropikalne pasożyty [12].

Odmiany

Meyersii – jego pędu przypominają lisie lub wiewiórcze ogony

Asparagus densiflorus 'Meyersii’. Źródło własne, Ogród botaniczny w Krakowie 2019.

i in[17]

Szparag sierpowaty (Asparagus falcatus)

Po angielsku nazywane jest Large forest asparagus [18], co dosłownie znaczy “ogromny leśny szparag”. Jego łacińska nazwa pochodzi od podobieństwa z liśćmi drzewa Afrocarpus falcatus [18] lub od łacińskiego słowa falcatus, czyli sierpowaty i nawiązuje do kształtu jego liści [19]. Nie jest aż tak mocno inwazyjny gatunek jak poprzednie [21], z tego też powodu można się domyślać, że jest trudniejszy w uprawie.

Asparagus falcatus, nad nim asparagus densiflorus. Ogród botaniczny w Krakowie 2019r.

Pochodzenie i miejsca występowania

Występuje we wschodniej Afryce, Jemenie oraz w Sir Lance do 1350m od wybrzeża [17] oraz na obrzeżach lasów[19]. Preferuje trochę bardziej wilgotne środowiska niż a. densiflorus i a. setaceus[21].

Mrozoodporność

Mrozoodporność do -1C, żyje w strefach 9-11. U mnie na pewno zdarzyło się jej przeżyć krótki spadek temperatury do 1C.

Ogólny opis

Podobnie jak poprzednio opisane szparagi, ten też jest wieczniezielony, jego pęd osiągają do 4-7m [17]. W odróżnieniu od Asparagus densiflorus, jego “liście” są większe i szersze, osiągają do aż 8 cm[20]. Kwitnie drobnymi, białymi kwiatami wiosną lub latem, później wytwarza czerwone owoce[17].

Uprawa

Podobnie jak poprzednie asparagusy może być uprawiany w wiszących koszach, jednak według mnie nie będzie tworzył takich ładnych łuków jak one, ponieważ ma mocniejsze pędy. Moja roślina bez podpory trzyma się dość sztywno w pionie.

Asparagus ten lubi wystawę północną, wschodnią lub zachodnią, nie przepada za południowym słońcem [18, 19]. U mnie po postawieniu na bezpośrednim słońcu osłabił się i zaczęły go atakować wełnowce.

Lubi regularne podlewanie, przy przeschnięciu liście robią się żółte od brzegów i nie wygląda to zbyt dobrze. Pownien być też regularnie nawożony, poniważ jego liście bez nawożenia robią się jasnozielone.

W naturalnym środowisku rośnie w gliniastym podłożu [18], jednak w doniczce może rosnąć w zwykłej uniwersalnej ziemi torfowej [19]. Podobno korzenie są bardzo mocne i mogą nawet zniszczyć doniczkę.

Rozmnaża się go przez wysiew nasion [17] lub podział rośliny. Z czego polecam drugą opcję.

[1] http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Asparagaceae/Asparagus/

[2]https://www.rhs.org.uk/Plants/27185/i-Asparagus-setaceus-i/Details

[3]http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=b629

[4]http://www.hear.org/pier/species/asparagus_setaceus.htm

http://www.hear.org/pier/imagepages/singles/starr_050517_1470_asparagus_plumosus.htm <- fajne zdjęcie

[5]https://archive.org/details/isbn_9780881927320/page/111/mode/2up

[6]https://www.cabi.org/ISC/datasheet/7409

[7]https://www.researchgate.net/figure/Soil-characteristics-of-different-Asparagus-species-investigated_tbl1_304481708 <- pH i skład ziemi

[8]http://www.ville-ge.ch/musinfo/bd/cjb/africa/details.php?langue=an&id=34661

[9]http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027577

[10]http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:531312-1