Zanokcica (Asplenium)

Zanokcica obejmuje około 650 gatunków, w tym 30 występujące w Australii, 8 z nich jest endemitami. Kilka gatunków występuje w Polsce, a nawet zanokcica zwyczajna jest bardzo popularna jako roślina ogrodowa. Nazwa pochodzi od greckiego słowa Splen, czyli śledziona [23].

Tutaj opiszę 3 z 5 uprawianych u nas paproci z rodzaju asplenium:

Zanokcicę gniazdową
Zanokcicę starą
Asplenium bulbiferum

W kolejnym poście mam nadzieję opisać dwie pozostałe paprocie.

Zanokcica gniazdowa (Asplenium nidus)

Trzeba zwrócić szczególna uwagę na to, że paproć ta często jest mylona z zanokcicą starą [1] lub Asplenium serratum [5]. Jednak te trzy rośliny stanowią zupełnie inne gatunki. Równocześnie posiada kilka synonimów, między innymi Asplenium australasicum [2]. Nazywana jest również Bird’s-nest Fern co dosłownie znaczy paproć będąca ptasim gniazdem[3].

Zanokcica gniazdowa. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zanokcica_gniazdowa#/media/Plik:Asplenium_nidus_003.jpg

Pochodzenie i miejsca występowania:

Pochodzi z Afryki, z Madagaskaru oraz okolicznych wysp i Australazji [4]. Występuje również w tropikalnych rejonach Azji oraz wyspach Oceanii [6]. Występuje w zacienionych i niezbyt suchych miejscach [1]. Rośnie między innymi w starych lasach [7], na skałach [8] oraz w nadmorskich obszarach razem z namorzynami [1].

Mrozoodporność:

Zanokcica gniazdowa występuje w strefach 10a-11, więc teoretycznie powinna znosić przymrozek do -1,1°C [3].

Ogólny opis:

Zanokcica gniazdowa jest wieloletnią byliną [3] oraz epifitem [1]. Posiada mocne, wyprostowane kłącze, na której szczycie tworzy rozetę z liśćmi. Ma dużą masę korzeni, z wieloma brązowymi włośnikami korzeniowymi, przypominającymi włoski. Łodygi liści są wyraźne, ciemnobrązowe, osiągają do 5 cm długości. Liście są wyprostowane, mają do 150 cm długości i do 20 cm szerokości. Zwęża się zarówno do szpiczastego końca, jak i podstawy liścia. Do rozety liści w kształcie gniazda wpadają martwe liście, które w trakcie rośnięcia nowych liści zaklinowują się między nimi i rozkładają, dzięki czemu utrzymuje wilgoć. Inne epifity w naturalnym środowisku mogą rosnąć na zanokcicy[1].

Uprawa:

Zanokcica lubi miejsca zacienione (może rosnąć po północnej stronie [9]) lub z rozproszonym słońcem [3].

Lubi wilgotną ziemię, jednak nie lubi być przelewana [9], szczególnie na to trzeba uważać zimą, gdy jej wegetacji jak trochę wolniejsza (tak straciłam swoją zanokcicę). Nic się nie stanie jeśli ziemia na krótki czas całkowicie wyschnie, o ile zareagujemy, przed ususzeniam rośliny nie powinno spowodować to jej uszkodzenia. Nie powinno się podlewać jej do środka rozety ponieważ, może to powodować osadzanie się kamienia wewnątrz rozety oraz zamieranie nowych, wyrastających liści.

Ziemia powinna być przepuszczalna [3] o pH 5-5.5,[11] można ją uprawiać w torfie lub w mchu[9]. Z doświadczenia wiem, że dobrze radzi sobie również w ziemi uniwersalnej. Składa się ona w dużej części z odkwaszonego torfu. Warto ją jednak wzbogacić kawałkami kory, kwaśnym torfem lub perlitem. Jeśli chodzi o doniczkę, to istotne jest by nie była za duża. Należy ją przesadzać dopiero jak korzenie mocno wypełnią doniczkę. Przy przesadzaniu można zauważyć, że jej korzenie bardzo mocno przylegają do doniczki.

Jest to roślina, która rzadko zapada na choroby, może łapać tarczniki.

Odmiany:

Jest wiele odmian tej paproci.

Zanokcica stara (Asplenium antiquum)

Jest to paproć, która otrzymała swoją odrębność gatunkową dopiero w 1929r, czyli nie figuruje na listach nawet 100 lat [10]. Nazywana jest inaczej Japan Birds Nest Fern co znaczy japońska paproć będąca ptasim gniazdem [12]. Po polsku nazywana jest też zanokcicą japońską. W uprawie może być mylona z zanokcicą gniazdową [13]

Zanokcica stara. Szklarnia UJ w Krakowie. Źródło:własne

Pochodzenie i miejsca występowania:

Zanokcica stara pochodzi z Chin, południowej części Japonii oraz Korei [14]. Rośnie w lasach, na skałach jako epifit. Może też rosnąć na ziemi.

Mrozoodporność:

Zanokcica stara występuje w strefach 10a-11, więc teoretycznie powinna znosić przymrozek do -1,1°C [12].

Ogólny opis:

Jest to wieloletnia bylina będąca epifitem [12]. Ze względu na identyczny wygląd do zanokcicy gniazdowej, często jest z nią mylona. Posiada jednak trochę węższe liście, które osiągają do 100 cm długości i 12 cm szerokości [15]. Jej brzegi są lekko pofalowane. Należy również zwrócić uwagę na podstawy jej liści. Podczas gdy liście zanokcicy gniazdowej powoli się rozszerza, to zanokcica japońska posiada owalne rozpoczęcie blaszki liściowej[18]. Kłącza ma krótkie i wyprostowane[16]

Uprawa:

Zanokcica ta lubi miejsca zacienione,częściowo zacienione lub z rozproszonym słońcem [12].

Jest bardzo tolerancyjna jeśli chodzi o odczyn gleby, może rosnąć w ziemi z pH 5.6 – 7.3 [12]. Poza tym, ma wymagania takie same jak zanokcica gniazdowa[17].

Asplenium stare, podlewane do środka rozety i niewłaściwą zieminą. Roślina nie wypuściła od roku żadnego nowego liścia.

Odmiany:

Osaka – odmiana o pofalowanych, wąskich liściach

Asplenium stare „Osaka”. Ogród Botaniczny UJ. Źródło: własne.

Asplenium bulbiferum

Roślina ta ma kilka łacińskich synonimów, jednak przyjętą nazwą jest Asplenium bulbiferum [19]. Została ona oznaczona w 1786 roku. Popularnie nazywana po angielsku ma kilka nazw, jedna z nich to hen-and-chickens, czyli kury i kurczaki, co odnosi się pewnie do rośliny matecznej jako kury i “siedzących na niej” rozmnóżkach jako kurczaków [20]. Inną jej nazwą jest mother fern lub mother spleenwort [20]. Jest mylona z podobną do niej hybrydą, która nazywa się Asplenium·xlucrosum lub określana jest jako podgatunek Asplenium bulbuferum gracillimum i występuje w Australii oraz Nowej Zelandii [22]. Dopiero w 2005 roku zauważono, że to nie jest jedna i ta sama roślina [26].

Pochodzenie i miejsca występowania:

Jest rośliną endemiczną, pochodzącą z Nowej Zelandii[21]. Rośnie jako epifit na gałęziach lub pniach paproci, na gałęziach lub brzegach potoków i wodospadów. Rośnie w suchszych miejscach niż jej podgatunek.

Mrozoodporność:

Zanokcica ta występuje w strefach 10a-11, więc teoretycznie powinna znosić lekki przymrozek [29].

Ogólny opis:

Jest to wieloletnia paproć o pokroju wzniesionym, często rośnie na ziemi, rzadko na drzewach [28]. Trzon liści jest brązowy od spodu, ma długość do 40 cm i 4 mm średnicy. Blaszka jest 2-3 pierzasta u podstawy, ma 16-60 cm długości i 4-30 cm szerokości [23]. Na górnej powierzchni liści tworzą się bulwy, z których można rozmnożyć paproć [24]. Dorastają one do 5 cm[25]. Podgatunek tej paproci posiada mniejsze liście[23]. Paproć ta, ma dużą zmienność w kształcie liści, w tym liście gracillis nieznacznie różnią się od gatunku[27].

Asplenium bulbiferum. Ogród Botaniczny UJ. Źródło: własne

Uprawa:

Asplenium lubi stanowisko cieniste do światła rozproszonego, nie powinno rosnąć na pełnym słońcu, ponieważ spali jej liście. Powinno mieć sporą wilgotność powietrza, dlatego warto stawiać koło niej pojemnik z wodą. W okresie aktywnego wzrostu, należy ją podlewać umiarkowanie. W spoczynku potrzebuje mniej wody, ziemia powinna być na tyle wilgotna, by nie wysychała do końca. Nie szkodzi im przesuszenie o ile nie zostanie całkowicie zasuszona. Lubi ziemię, będącą czystym kompostem z dodatkiem gruboziarnistego piasku. Mogą również rosnąć w ciężkiej, gliniastej ziemi [28].

[1] http://www.fao.org/3/ag132e/ag132e02.pdf

[2] http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/tro-26601011?ref=tpl1

[3] https://garden.org/plants/view/75389/Birds-Nest-Fern-Asplenium-nidus/

[4] http://www.tropicos.org/Name/26601011?projectid=17

[5] https://www.biodiversitylibrary.org/page/26633593#page/50/mode/1up

[6] https://www.biodiversitylibrary.org/page/47402909#page/175/mode/1up

[7] https://www.biodiversitylibrary.org/page/43599219#page/130/mode/1up

[8] https://www.biodiversitylibrary.org/page/43659861#page/180/mode/1up

[9] https://www.plantsrescue.com/asplenium-nidus/

[10] http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/tro-26603318

[11] https://mrec.ifas.ufl.edu/Foliage/folnotes/birdnest.htm

[12] https://garden.org/plants/view/588273/Birds-Nest-Fern-Asplenium-antiquum/